Tin Nghệ sĩ Dân chúng Thanh Tòng từ trần sáng 22/9 được giới nghệ sĩ và khán giả chiêu tập điệu cải lương xem là mất mát lớn của nền sân khấu. Bởi trong khoảng lâu, NSND Thanh Tòng được tôn vinh như "thống soái" cải lương tuồng cổ hủ.
Thanh Tòng là hậu duệ đời thứ tư trong gia tộc đến nay có sáu đời theo nghề hát nổi tiếng miền Nam. Bà cố nội ông là chủ gánh hát bội Vĩnh Xuân, ông nội ông là bầu Thắng - kép hát bội nức danh của đất Sài Gòn xưa, còn cha ông là nghệ sĩ Minh Tơ. Các tiếng tăm như: Bạch Lê, Bạch Lựu, Bạch Lý, Bạch Long, Thành Lộc, đạo diễn Phượng Hoàng... là em cô cậu của ông. Còn lớp diễn viên trẻ như: Tú Sương, Trinh Trinh, Thanh Thảo... là cháu ông.
Từ dăm ba tuổi, Thanh Tòng được mái ấm hướng theo nghề hát, cho sinh ra trên sàn diễn hát bội của ông nội. Sáu tuổi, ông diễn vở San Hậu. Từ đó, ông được thân phụ liên tục cho đoàn luyện về phương pháp diễn xuất, hóa thân nhiều dạng hero, kể cả học tân nhạc, nhảy thiết hài và các kỹ năng sàn diễn. 10 tuổi, Thanh Tòng nhập vai Lữ Bố trong đoàn Đồng ấu Minh Tơ. Qua đa dạng vai diễn, ông được tạp chí Sài Gòn thời đó gọi là "thần đồng sân khấu".
 |
|
Trong ảnh là các nghệ sĩ (từ trái qua): Trọng Hữu, Thanh Thanh Tâm, Ngọc Giàu, Thanh Tòng và Lệ Thủy. Ảnh: Thanh Hiệp. |
Ở Sài Gòn ngày trước, khán giả chuộng làn sóng phim ảnh nước ngoài, làn sóng vở tuồng từ Đài Loan, Quảng Đông (China)... Nghệ sĩ Minh Tơ và em rể là NSND Thành Tôn (phụ thân của nghệ sĩ Thành Lộc) thi hành các vở cải lương lấy ngẫu hứng từ tuồng nước ngoài nhưng chen tham gia trình thức hát bội, sử dụng giai điệu cải lương. Đây là nền móng cho bộ môn cải lương hồ quảng ra đời.
Thanh Tòng đã hăng hái kế thừa chiến thắng của thân phụ. Chưa đầy 30 tuổi, ông được báo chí thời đó tiếp tục phong là ''Vua cải lương đại dương quảng" với rộng rãi tác phẩm được khán giả yêu thích như: Phạm Lợi nhuận - Tây Thi, Võ Tòng sát tẩu...
Giới chuyên ngành đánh giá gia tộc "Bầu Thắng - Minh Tơ - Thanh Tòng" là có công trong việc hiện ra, phát triển cải lương tuồng cổ thoát dần tác động từ nước ngoài ở giai điệu, ca từ và nội dung. Trong đó, Thanh Tòng góp công sức lớn.
Thập niên 1980 là giai đoạn đặc sắc của Thanh Tòng qua vai trò tác giả - đạo diễn. Ông sáng tác và dàn dựng chiến thắng nhiều thành quả ca tụng ý thức yêu nước, nhân vật dân tộc, trong đó có rộng rãi tuồng kinh điển như: Câu thơ lặng ngựa, Tô Hiến Thành xử án, Má phấn soi kiếm bạc, Ngọn lửa Thăng Long.
Tiếp bước người phụ vương khả năng, ở hậu đài sàn diễn, Thanh Tòng biểu thị tài năng quản lý đoàn hát, viết kịch bạn dạng, soạn vở, đạo diễn các thành quả tuồng cũ rích. Sau năm 1975, ông lập một đội ngũ hát thường xuyên, gây quỹ xây dựng nhà truyền thống sân khấu ở số 33 Cô Bắc (huyện 1, TP HCM) nhờ đó đưa phổ quát diễn viên lên hàng sao của sân khấu cải lương như: Ngọc Đáng, Hữu Lợi, Tài Linh, Vũ Linh, Thanh Thanh Tâm, Thanh Hằng, Thoại Mỹ... Ông là người thầy truyền nghề hát cho phổ biến thế hệ nghệ sĩ cải lương trong nước.
 |
|
Phổ thông nét diễn của NSND Thanh Tòng biến thành khuôn mẫu để thế hệ nghệ sĩ sau học hỏi và thông liền. |
Đạo diễn, diễn viên Hữu Quốc san sớt nhân tố anh nhớ nhất về nghệ sĩ Thanh Tòng là cách khiến việc của một bậc thầy sân khấu có tác phong đàng hoàng, chỉn chu.
Hữu Quốc nhớ, khoảng 3-4 năm trước, khi nhân thức anh có việc ra miền Bắc công việc, nghệ sĩ Thanh Tòng nhờ anh trao tiền tác quyền cho tác giả vở cải lương Câu thơ lặng ngựa - ông Ngọc Văn. Số tiền không phổ biến nhưng làm cho tác giả rất xúc động vì tấm lòng người nghệ sĩ dành cho nhau.
"Khi dựng vở, ông luôn tôn trọng tác quyền của biên soạn giả. Ông kỹ tính trong việc sử dụng các điệu thức hát bội xưa. Ông là người vừa có tâm, vừa có tài, góp sức cùng đa dạng nghệ sĩ gạo cội đưa nghệ thuật sàn diễn cải lương lên tầm vóc riêng trong làng nghệ thuật", Hữu Quốc nói.
Ở bình diện người nghệ sĩ, Thanh Tòng để lại dấu ấn và tác động lớn cho thế hệ nghệ sĩ cải lương sau này. Ông có tài diễn xuất nhiều chủng loại với lối diễn sâu sắc, vào vai đầy đủ tham gia từng hero và giọng hát mạnh bạo, đầy nội lực.
Người theo dõi chiêu tập điệu cải lương luôn ghi nhớ hình ảnh Thanh Tòng trong vai đại thần Lý Đạo Thành đầy uy dũng của vở Câu thơ yên ổn ngựa, vai Lữ Bố với hoàn toản nét diễn duyên dáng, lẳng, vui nhộn trong tuồng cải lương đại dương quảng Phụng Nghi Đình... Rộng rãi nét diễn của ông được các nghệ sĩ thế hệ sau xem là khuôn mẫu kinh điển để học tập và nối tiếp.
Năm 1984, khi tham gia đoàn nghệ sĩ mang vở Đời cô Lựu lưu diễn ở châu Âu ông được chọn lựa đóng thế nghệ sĩ Thành Được vai Nhị Thành. Theo ông, đây là vai hay nhất trong các vai đóng thế của bản thân. Tuần tự, diễn xuất của Thanh Tòng trong các vở Tô Ánh Nguyệt, Áo cưới trước cổng chùa... cho thấy tầm vóc của ông không dừng ở cải lương tuồng cổ hủ mà còn tỏa sáng ở vở mang đề tài thị trấn hội đương đại.
Diễn xuất bền bỉ và gắn bó với sân khấu cải lương ở phổ quát vai trò, Thanh Tòng chứng kiến nhiều thăng trầm của bộ môn nghệ thuật truyền thống. Ông đã bốn lần đoạt huy chương quà, sáu lần đoạt huy chương bạc trong các lần hội diễn sàn diễn toàn quốc. Năm 2007, ông kiếm được danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân.
Những năm cuối đời, dù mang trong người phổ thông bệnh, ông luôn đau đáu việc nhỏ dựng lại người sống cho nghệ thuật cải lương. Trước khi mất, ông còn ủ ấp ý nghĩ đó lập câu lạc bộ cải lương tuồng cổ lỗ cho lớp diễn viên trẻ từng đoạt huy chương tiến thưởng giải È Hữu Trang.
 |
|
NSND Thanh Tòng và NSƯT Quế Trân giao lưu văn hóa với nghệ sĩ sàn diễn cổ xưa Nhật Bản. |
Nghệ sĩ Tú Sương - cháu Thanh Tòng - kể, một thời gian trước khi mất, dù bệnh, ông vẫn theo con gái - Nghệ sĩ Ưu tú Quế Trân - đi diễn, chấm thi và tham gia dàn dựng vở.
"Lần gần nhất tôi đứng chung sàn diễn với cậu Tòng là trong chương trình 'Vầng trăng cổ hủ nhạc'. Cậu nhập cuộc dàn dựng các tiết mục của chương trình. Trong đại mái ấm nghệ thuật, cậu luôn nhắn gửi con cháu lúc nào cũng phải hết bản thân trên sân khấu. Khi tôi kết duyên, cậu bi thiết và khóc vì sợ tôi bỏ nghề. Cậu dành cho tôi hầu hết lời khuyên về giữ giàng đạo nghề", Tú Sương san sẻ.
Niềm hạnh phúc và tự hào lớn của nghệ sĩ Thanh Tòng là con gái ông - nghệ sĩ Quế Trân - đã thành danh khi tiếp bước phụ vương ông giữ "ngọn lửa" nghệ thuật truyền thống. Hình như đó, các diễn viên nhỏ dại như: Hồng Quyên, Tú Quyên (con nghệ sĩ Tú Sương), bé bỏng Minh Khang (cháu nội NSND Thanh Tòng)... đang đi theo đoạn đường nghệ thuật của gia tộc Bầu Thắng - Minh Tơ - Thanh Tòng.
* Đoạn ghi hình: Trích đoạn vài vở diễn của NSND Thanh Tòng
Mai Nhật - Thoại Hà
>> Đọc thêm:
Nghệ sĩ cải lương Thanh Tòng tắt hơi
Quế Trân yêu cải lương nhưng vẫn mơ về điện ảnh
Xem thêm: Máy bơm nước giá rẻ
0 nhận xét: