Ngày 13/10, giải Nobel Văn học lần trước tiên được trao cho một nhạc sĩ. Giải thưởng dành cho Bob Dylan làm một vài nhà văn, thi sĩ tỏ ra không hài lòng. Tiểu thuyết gia Jodi Picoult nói: "Tôi mừng cho Bob Dylan, nhưng nhân tố này đồng nghĩa tôi cũng có thể thắng giải Grammy?". Nhà văn Rabih Alameddine viết trên Twitter: "Bob Dylan thắng Nobel Văn học giống như Mrs Fields được trao ba sao Michelin". Ba sao Michelin là cấp độ cao nhất của một giải thưởng uy tín về nấu bếp còn Mrs Fields là nhãn hàng bánh cookies nhiều người biết đến.
Song song đó, Bob Dylan thu được phổ biến tán tụng. Trên Twitter, Tổng thống Mỹ Obama viết: "Chúc mừng một trong những thi sĩ yêu thích của tôi - Bob Dylan - với một giải Nobel vô cùng xứng đáng". Ông Bill Clinton cũng chúc mừng Bob Dylan với giải thưởng cho "những ca trong khoảng đầy quyền lực, uyên bác, chạm tới trái tim và tâm hồn". Nhà văn Toni Morrison nói bà rất vui với giải thưởng bỏ ra cho nhạc sĩ sinh năm 1941 và nói đây là chọn lựa tuyệt vời.
Nghi vấn "Vì sao giải Nobel Văn chương năm nay lại trao cho một nhạc sĩ?" được không ít người đặt ra.
Viện Hàn lâm Thụy Điển bình chọn Bob Dylan đã "tạo ra những diễn đạt thi ca mới bên trong truyền thống ca khúc to đùng của nước Mỹ".
Thư ký túc trực Viện Hàn lâm - bà Sara Danius - nghĩ rằng vấn đề khiến Bob Dylan được trao Nobel Văn chương là chất thi ca trong công trình của ông. Nhạc sĩ được so sánh với Homer và Sappho - đều là những đại thi hào thời Hy Lạp cổ truyền. Họ sáng tác các văn phiên bản giàu tính thi ca để thao diễn cùng nhạc cụ. Trong cuộc phỏng vấn với tốc độ cao sau họp báo với Guardian, bà Sara Danius gọi Bob Dylan là "một nhà thơ mập mạp trong truyền thống văn chương tiếng Anh".
 |
|
Chủ nhân Nobel Văn học 2016 - Bob Dylan. |
Công trình âm nhạc của Bob Dylan miêu tả thông minh nghệ thuật bậc thầy. Ở đó, chất văn xuôi, thơ ca, nhạc nhường như tổng hòa, tạo nên một hình thái diễn tả vừa hấp dẫn vừa thử thách bạn đọc.
Tiểu thuyết gia Salman Rushdie đánh giá: "Trong khoảng Orpheus (thi sĩ, nhạc sĩ huyền thoại người Hy Lạp) đến Faiz (thi sĩ người Pakistan, từng được bốn lần đề cử cho giải văn chương Nobel), chúng ta thấy rằng âm nhạc và thơ ca có sự gắn kết rất ngặt nghèo. Bob Dylan là người thừa hưởng tuyệt vời truyền thống du ca, hát thơ cổ hủ. Đây là chọn hoàn hảo".
Ca trong khoảng của Bob Dylan có đời sống độc lập với âm nhạc. Đúng như nhận xét của nhà văn Joyce Carol Oates: "Âm nhạc và ca trong khoảng sợ hãi của ông luôn được xem như văn chương trong ý nghĩa sâu xa nhất". Sáng tác của ông in đậm chất thư từ cách gieo vần, láy câu, láy từ và lạ mắt ở tư tưởng, ý nghĩa truyền vận chuyển qua câu chữ.
Dù là kể về một bất công phố hội, một câu chuyện tình hay nỗi sợ hãi chiến tranh, về Chúa trời, Bob Dylan đều lồng vào đó vốn kiến thức sâu rộng về thị trấn hội. Lời ca của ông đầy ắp hình ảnh, cả ẩn dụ lẫn thực tế, gợi suy tưởng, pha trộn giữa triết lý phương Đông và phương Tây.
Ví dụ, giả dụ bị tước đi nhạc điệu, bài Blowin’ in the Wind - ca khúc phản chiến nhiều người biết đến của Bob Dylan - hoàn toàn có thể là một tác phẩm thi ca với toàn vẹn thi pháp so sánh, liên tưởng, hiệp vần...
How many roads must a man walk down
Before you call him a man?
How many seas must a white dove sail
Before she sleeps in the sand?
Yes, and how many times must the cannonballs fly
Before they’re forever banned?
The answer, my friend, is blowin’ in the wind
The answer is blowin’ in the wind
Lâm thời dịch:
"Bao nhiêu con đường phải bước qua
để xứng danh là một con người?
Bao phủ nhiêu sải hồ phải bay qua
trước khi bồ câu trắng được thiếp chính mình trên cát?
Và bao nhiêu lần bom rơi đạn lạc
trước khi được lâu dài yên bình?
Câu tư vấn, bạn tôi ơi, thoảng trong cơn gió
Câu giải đáp thoảng trong cơn gió".
* Xem: Bob Dylan biểu diễn 'Blowin’ in the Wind'
Bob Dylan vốn là một một nửa đọc sách. Các nhà phê bình, nhà nghiên cứu hoặc các nhà "Dylan học" (Dylanologist) từng có rộng rãi bài viết phân tách sự ảnh hưởng của thành quả kinh điển, văn chương đến âm nhạc Bob Dylan.
ví dụ, xét ở mảng ca khúc được cho là đậm chất tôn giáo của nhạc sĩ này, Giáo sư John C.Schafer (tác giả cuốn Trịnh Công Sơn - Bob Dylan: như trăng và nguyệt, NXB Trẻ) từng đánh giá, nền móng sáng tác của Bob Dylan thấm đẫm cuốn Kinh Thánh - cuốn sách căn bản của văn hóa chính thống Mỹ.
Rộng rãi nguyên liệu văn chương, từ hero đến ý tưởng, đã đi vào ca khúc của Bob Dylan như: Tweedle Dee and Tweedle Dum (hero trong tác phẩm của Lewis Carroll), Blood on the Tracks (ảnh hưởng từ văn hào Anton Chekhov), Talkin’ John Birch Paranoid Blues (trong khoảng Arthur Conan Doyle), Ballad of a Thin Man (trong khoảng F. Scott Fitzgerald)... Bên cạnh đó, ca trong khoảng của Dylan được cho là ảnh hưởng trong khoảng thi ca Arthur Rimbaud, Paul Verlaine, Ezra Pound...
 |
|
Bob Dylan được mệnh danh là "lãng nhân du ca" hát về tranh đấu nhân quyền và phản chiến. |
Giải thưởng cho Bob Dylan cũng dễ hiểu khi Nobel Văn học vốn luôn bỏ ra tôn vinh thành tựu trọn đời của tác giả.
Trong những năm 60 của thế kỷ trước, tại Mỹ, Bob Dylan đã được xem là một thần tượng văn hóa, là ngôn ngữ phát ngôn cho lương tâm của một thế hệ trước các vấn đề phường hội, là người soạn bài ca phản chiến (dù ông luôn phản đối việc gắn những điều này cho bản thân).
Blowin' in the Wind hay The Times They are A-Changin' được xem là các ca khúc chủ đề của những phong trào chiến đấu nhân quyền và phản chiến nổi tiếng những năm 1960.
Tầm vóc của Bob Dylan vượt thoát ra khỏi những gì đại chúng (vì yêu quý) gắn cho ông. Nhạc sĩ luôn nhìn nhận phiên bản thân là một nghệ sĩ, người sáng tạo muốn chạm tới mọi mặt của đời sống và tinh thần hơn là người sáng tác vì một chủ đề chính trị hay tôn giáo cụ thể.
Bob Dylan có một đời sống bí mật và độc đáo tiếng. Ở ông là một sự quyện hòa của những phẩm chất tranh chấp, đối lập nhau nhưng cũng thật đồng nhất. Nhân tố này được phản chiếu qua phổ quát công trình. Chúng vừa dễ hiểu, dễ chơi, cũng tinh vi (ko phải người nào yêu Bob Dylan có thể thấu hiểu hết ca từ của ông), nhẹ nhàng và cáu kỉnh, tình cảm và lãnh đạm, đau buồn và hân hoan, nước mắt và thú vui...
Trong khoảng lâu, người ta đã tranh biện về việc Bob Dylan là nhạc sĩ hay thi sĩ. Và rồi, câu giải đáp dường như thỏa hiệp nhưng cũng đúng nhất: "Bob Dylan là Bob Dylan". Ở tuổi 75, ông vẫn miệt mài hiến đâng trong âm nhạc. Dylan hi hữu khi tham gia các cuộc phỏng vấn. Khi Viện Hàn lâm Thụy Điển báo cáo giải, ông vẫn đang lưu diễn và có lịch chơi nhạc ở nơi nghỉ ngơi Cosmopolitan, Las Vegas đêm 13/10. Cho đến cuối giờ chiều cùng ngày, ông vẫn chưa bình luận về giải thưởng.
Hoàng Anh & Thoại Hà
Tham khảo thêm: máy bơm nước giá tốt
0 nhận xét: