Sài Gòn trong tôi… Là niềm vui hảo hớn và dáng đi nghiêng nghiêng của anh Cầu (nhạc sĩ Phạm Trọng Cầu) - trái chôm chôm nhân thức hát của Hội Âm nhạc thị trấn. Là anh Sơn (nhạc sĩ Trịnh Công Sơn), người bé dại nhưng bước chân thung dung quý tộc, vai gầy nhưng ngực vươn như kiếm khách, nghe khách hàng nào kể chuyện gì cũng: "Tội rứa. Chi mà tội rứa…".
 |
|
Từ phải qua: È cổ Tiến, ca sĩ - đạo diễn Việt Hương, nhạc sĩ Trịnh Công Sơn, nhạc sĩ Lê Việt Hòa, nhạc sĩ Phạm Trọng Cầu… |
Là sân 81 È cổ Quốc Thảo dưới những tán cây hoa đại, suốt đêm vang tiếng cười, tiếng hát, giọng ngâm hào sảng và tiếng cụng ly của văn nghệ giang hồ tứ chiếng. Một vài đĩa đậu phộng, một vài khô cá khoai và can bia hơi là đủ thơ, đủ nhạc. Ở đây tôi chưa bao giờ nghe họ nói xấu về một người vắng mặt. Quành ly bia, bạn nào cũng là bạn, ai cũng là nghệ sĩ.
Sài Gòn trong tôi
Cho tới bữa nay gần bốn mươi năm, đi hoài chưa nhân thức hết xã, hết hẻm. Có một người phụ nữ tôi yêu, đến giờ vẫn không nắm bắt nàng có yêu tôi không. Có lẽ tới chết, tôi cũng không đi hết những khúc vòng vo bí mật của nàng. Như thị trấn, như thị trấn, như hẻm hóc nơi đây.
Sài Gòn là Sỹ Thanh, ca sĩ đã tạ thế xa vì rượu. Chẳng có người nào hát bài Những đôi mắt mang hình viên đạn và Điệp khúc tình ái của tôi hay hơn thế. Anh lúc đó chỉ là một chàng trai nghênh tiếp quân giải phóng, không nhân thức gì về cách mệnh.
Là Thanh Lan, người chuyên hát nhạc Pháp nổi tiếng và đẹp như một quý bà Pa-ri-diêng. Nàng hát đa số những bài ca cách mạng hay hơn những người xuất hiện trong nôi cách mệnh mà tôi nhân thức, chả hiểu tại sao! Nhiều lắm, những ca sĩ ở đây hát, chí ít là hay hơn tôi, một người ra trường đại học Thanh nhạc ngoài Hà Nội.
Sài Gòn trong tôi
Ngoài chợ lòng phố, tôi nhận đa dạng cuốn sách thay đổi đời mình, và một chiếc quần bò, mặc đẹp tới mức… chưa bao giờ tôi đẹp trai thế. Thấy tôi không mang đủ tiền cô bán bảo lúc nào có thì mang đến. Cho tới giờ, tôi chẳng thể sắm được người bán để thanh toán. Chi nhánh “chồm hổm” như cơn mưa phương Nam, chợt tới, chợt bay đi. Tôi bận rộn nợ em, mắc nợ Sài Gòn.
Sài Gòn chẳng bao giờ hỏi tôi là khách hàng nào, khiến cho nghề gì. Cần là giúp, thích là mời vô nhậu, ghét sự trả ơn. Thấy đúng là chở che, như các bà mẹ chợ Bàn Cờ bưng bít cách mệnh. Thấy ghét, thì chính các chị lên phường, chỉ tay mắng người chính mình chở che khiến cho vấn đề thất đức với dân chúng. Đô thị của những người công phu năng nổ, làm cho thì hết bản thân, nhậu thì hết gaz. Thẳng thắn, bộc trực, quật cường như chiến binh Cần Giuộc. Thương nước, thương người như Đồ Chiểu. Lãng mạn như câu hò ngàn năm với tiếng đồng minh kìm (cộng đồng nguyệt), man mác buồn trên sông…
Sài Gòn không thơ mộng như quê tôi, Hà Nội. Nhưng có gì đó tôi có thể ở đây mà không thấy cô quạnh. Thậm chí nhiều lúc còn êm ấm.
Nhớ thời du ca
Thực ra chính mình trở thành kẻ du ca lúc nào không hay. Ngay chữ du ca, cũng vừa mới đây tra Google xem nó là gì, mà cũng chả biết thực ra nó là gì. Đại loại là đi hát lang thang (không phải vừa đi, vừa hát, mà tới nơi rồi mới hát). Không bán vé, không sân khấu, ánh đèn (thực ra là không rạp hát, chứ vẫn kê bục để phổ quát người thấy, có khi có cả trang âm, ánh sáng nếu như đông người xem). Nhưng cam kết là ko phải đi hát kiếm ăn. Giả dụ có tiền thì cũng để thiện nguyện gì đó.
 |
|
È Tiến (hàng đứng, phải) thời du ca. |
Còn người vừa đi vừa hát là khất thực, đi tới nơi, dựng trại, thao diễn trò gì đó kiếm tiền thì là dân Tzigane, Gipsy từ Ấn Độ hoặc Bohemian, dân đói ăn thiên cư từ Romania. Từa tựa nghệ sĩ Troubadour (người hát thơ cuối thế kỷ 11-13), những người hát thơ modern, sau thế chiến thứ nhất, kiểu Lorca Garcia (nhạc sĩ, thi sĩ Tây Ban Nha). Một thứ kể chuyện thơ có âm điệu, kiểu như kể khan ở Tây Nguyên mình vậy.
Ngày đó ở trận mạc bản thân chơi bầy đàn guitar và hát cho bất cứ nơi nào có quân nhân, dù chỉ nhị ba tên. Trên đỉnh núi, ngoài bến phà, trong công sự, còn leo lên cả ụ pháo nóc cầu Long Biên. Nơi có ba người quân nhân, chính mình là người thứ tư, không hề để bắn, mà để hát cho thằng bắn. Thế cũng gọi là một thứ du ca thời chiến.
Ngày về hậu phương, hóng hớt nghe thày Hoàng Vân kể, có anh nhạc sĩ tóc dài kiểu hippi, trốn lính, sống trong những ngăn nai lưng nhà, hát du ca về thân phận quê hương chiến tranh là Trịnh Công Sơn. Cũng biết thế thôi, chứ có bao giờ nhân thức ông ta hát gì. Rồi người ta kể về Joan Baez, Victor Hara, Pete Seeger hát với guitar khắp các nơi có chiến sự. Nhưng cho đến khi xem phim về họa sĩ Goya ở Thủ đô thì mở màn thấy thích du ca thật sự. Trên phim có đội ngũ thi sĩ, ca sĩ, họa sĩ đi chân đất hát ngoài quảng trường với mọi người có năng lực tài chính thấp, đối lập với kiểu trình diễn hoàng cung. Phải tới lúc đó tôi mới mơ mộng, và nổi máu giang hồ xách bọn ra đi.
Một ngày kia, sau khi hoàn thành chương trình học viết giao hưởng, tôi bỗng nhiên nói với thày Nguyễn Đình Tấn: “Chắc em không viết giao hưởng đâu, em đi du ca đây”. Thày không nắm bắt chính mình nói gì. Mình cũng không nắm bắt nữa là thày, cứ thế mà đi.
Phiên phiến tôi không thích nhạc “Đài tính” (nhạc của Đài Ngôn ngữ Việt Nam - phương tiện truyền thông duy nhất của nhà nước ta ngày đó)...
... Nhân thời điểm bị đuổi khỏi Đài Phát thanh, Truyền hình Hà Nội (chỉ vì để râu và mặc quần ống loe), mà tôi có cớ bỏ tham gia Sài Gòn, sống lang bạt kì hồ kỳ hồ, với cuộc sống khốn nạn như chó rách. Ở đây tôi mới được nhân thức tới phong trào du ca phản chiến trước 75. Thế là tôi bắt đầu thi hành giấc mơ viết những ca khúc cho sinh viên hát chui, nghêu ngao trong trường, lính trẻ nghêu ngao ngoài chiến trường, các em bia ủ ấp nghêu ngao ngoài quán, những thứ không bao giờ được phát trên Đài.
Và đương nhiên bài nào ra cũng bị cấm, không phát thanh đành rằng, cả hội diễn thi thố gì, cứ thấy tên Trần Tiến là gạch: Trong khoảng Điệp khúc tình ái, Những đôi mắt mang hình viên đạn, Nhất thời biệt chim én đến Mùa xuân gọi Lệ Quyên đoạt giải thưởng lớn ở cuộc tranh tài nhạc nhẹ quốc tế, cũng không được phát trong nước.
Mãi tới năm 1990 tôi mới đích thực lập nhóm “Du ca Đồng nội” để đi hát kiếm tiền xây dựng một “Trường nhạc cho trẻ mồ côi, trẻ thiếu may mắn”. Xin mãi không được giấy phép thành lập, rồi sau cuối lấy nhà chính mình làm cho lớp học “Mặt trời bé bỏng” đào tạo 25 em được 7 năm, các nghệ sĩ nhỏ bé tới khi trưởng thành đi kiếm tiền được, cũng là lúc tôi hết tiền, đành đóng cửa. Quá trình này, thì đúng là nhạc sĩ du ca.
Sau này không đi du ca nhưng vẫn tiếp tục đẳng cấp du ca trong sáng tác. Những bài hát đủ thể loại: từ jazz, rock, hiphop, country, latin, dance vẫn có chất pop của du ca, dễ thuộc, dễ nhớ nhưng không thuận lợi, hát lên không thấy nhạt miệng. chậm triển khai chính là đẳng cấp du ca văn minh kiểu Vysotsky của Nga, Serge Gainsbourg của Pháp, Bob Dylan của Mỹ. vn có Phạm Duy, Trịnh Công Sơn là những thây mặt ưu tú của Du ca vietnam. Họ đã ra đi hết. Còn bản thân mình tôi chưa chết nên đành “độc du”.
Phần 1, phần 2, còn tiếp...
(Trích sách Cảm hứng, Nhà xuất phiên bản Hội Nhà văn và First News)
>> Tìm hiểu:
È cổ Tiến ngẫu hứng hát ngoài sân khấu
Nai lưng Tiến công bố sách trong mưa Sài Gòn dầm dề
È cổ Tiến vẫn sáng sủa sau tám lần nhập viện cấp cứu
Xem nhiều hơn: Máy bơm ly tâm chính hãng
0 nhận xét: